
دکتر محمدرضا ابوئی مهریزی این چنین می نویسد:
ترقیمه در نسخههای خطی و نقش آن در مطالعات تاریخ محلی
ترقیمه یا معادل فارسی آن، انجامه، عبارت از یادداشتی است که کاتبان نسخ خطی در پایان استنساخ خود از یک اثر در بیان نام خود و تاریخ انجام استنساخ خویش درج مینمودهاند. این موضوع از آنجا که موجب ضبط اطلاعاتی از کار استکتاب نسخه و ماهیت رجالی و تاریخی آن میگشته است، در راستای تشخیص جایگاه نسخه در میان نسخههای شناخته شده از یک اثر، جهت تصحیح آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. هر چه اطلاعات درج شده توسط کاتب در ترقیمه بیشتر و دقیقتر باشد بر میزان اهمیت آن افزوده میگردد. چنانکه اگر علاوه بر نام کاتب، جزئیاتی چون تاریخ کتابت، نام محل کتابت، ذکر مُهدی الیه یعنی شخصی که برای وی یا کتابخانهٔ او استنساخ اثر صورت پذیرفته و نیز احیاناً ذکر شرایط یا رویدادی که کتابت ضمن آن انجام گرفته در ترقیمه وجود داشته باشد، بهرهٔ آن به لحاظ بار تاریخی به ویژه جهت مطالعات تاریخ محلّی تشخّص و اثربخشی بیشتری مییابد. بنابراین امروزه که مطالعات نسخهپژوهی بیش از پیش در تحقیقات میانرشتهای مورد عنایت و اقبال پژوهندگان واقع شده است، موضوع ترقیمه در نسخههای خطی، مزید بر نقش آن در تبارشناسی نسخ به لحاظ پژوهشهای تاریخ محلّی نیز جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده است و از این رهگذر گاه به معلوماتی دست مییابیم که نظایر آن در بسیاری متون تاریخنگار ملاحظه نمیشود. پژوهش در ترقیمهها دامنهٔ وسیعی داشته و حوزههای گوناگونی از مسائل رجالی، جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را شامل میشود. به گونهای که نمونههای فراوانی از این اطلاعات در خلال ترقیمهٔ نسخ خطی وجود دارد و گردآوری و مطالعهٔ آنها ضمن روشن نمودن بسیاری از مسائل تاریخی، درهای جدیدی را به روی مورخان جهت درک دقیقتری از پیوندها و تعاملات جریانات تاریخی میگشاید.
محمّدرضا ابوئی مهریزی
عضو هیأت علمی دانشگاه بینالمللی اهل بیت (ع)