الف- تاریخ و اهمیت و ضرورت آن:

هنگامی که تاریخ را با توجّه به اشتمال آن بر سه مؤلّفه اساسی یعنی انسان، زمان و مکان و سیر تحوّل و تطوّرات حیات جامعه بشری در ظرف مفاهیم مزبور در ابعاد و شئون گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از آغاز تا کنون در نظر آوریم، و پیوند ناگسستنی آن با مقوله هویّت آدمی اعم از فردی و اجتماعی آن را خاطرنشان سازیم، بیش از پیش اهمیت مطالعات تاریخی بر ما هویدا و آشکار می‌شود. خاصّه در دنیای پر هیاهو و پیچیده امروز که در میان غوغای جهان‌بینی‌های متنوّع و رنگارنگ که ارمغانی جز حیرت و سرگردانی را برای جوامع امروزین در بر نداشته‌اند، جوامع بیش از پیش در صدد درک درستی از اصالت و هویت خویش‌اند و ظاهراً از همین روست که امروزه تکاپوی آدمی جهت به دست دادن رهیافتی فلسفی و فرهنگی از معرفت هویّت‌شناسانه و من فلسفی و اجتماعی خویش دامنه گسترده‌تر و پرشتاب‌تری  یافته است. بی‌تردید معرفت تاریخی در این فرایند و کنش انسانی جایگاه مهم و تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌نماید.

همچنین در قالب رشد فزاینده مطالعات میان‌رشته‌ای، تاریخ جایگاه ویژه و مغتنمی یافته و به همان نسبت که دستاوردهای شگرف علوم زیستی و اجتماعی، افق‌های جدیدی پیش روی مورّخان قرار داده‌اند، پژوهشگران حوزه‌های گوناگون علوم انسانی نیازمند داده‌ها و دریافت‌های تاریخی جهت درک دقیق‌تر پدیده‌های انسانی و اجتماعی هستند. بنابراین با توجّه به اهمیت بنیادین علوم انسانی در رشد و توسعه اجتماعی، ضرورت اهتمام به مطالعات تاریخی دیگر بر کسی پوشیده نیست.

ب- گرایش‌های تاریخ و جایگاه تاریخ اسلام و تشیّع در میان آن‌ها:

امروزه به موازات دسته‌بندی‌های مختلفی که تاریخ به لحاظ مضمونی و ادواری در جهان ارائه شده، در دانشگاه‌های ایران نیز رشته تاریخ به صورت گرایش‌های گوناگونی درآمده است. تا همین اواخر رشته مزبور در چهار گرایش عمده تاریخ ایران باستان، تاریخ ایران در دوران اسلامی، تاریخ اسلام و نیز تاریخ جهان با تکیه بر تاریخ اروپا دایر بود. علاوه بر این در میان پنج گرایش عمده رشته الهیات و معارف اسلامی نیز یک گرایش به تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی اختصاص دارد. لیکن در سال‌های اخیر گرایش‌های جدیدی چون تاریخ تشیّع، تاریخ انقلاب اسلامی، تاریخ خلیج فارس، مطالعات تاریخی آسیای مرکزی و قفقاز، تاریخ علم و نیز گرایش آرشیو و اسناد تاریخی به جمع گرایش‌های رشته تاریخ در دانشگاه‌های ایران افزوده شده است. در این بین، دانشگاه بین‌المللی اهل بیت علیهم‌السّلام رشته تاریخ اسلام را در میان رشته‌های تحصیلی خود در مقطع کارشناسی ارشد گنجانده است. رویکرد اصلی تاریخ اسلام در این دانشگاه به طور عمده مبتنی بر تاریخ تشیّع اثنی عشری است.

دانشجویان طی دوره آموزشی خود صرفنظر از دروس جبرانی، بالغ بر ۳۲ واحد درس اصلی را خواهند گذراند. دروس اصلی تاریخ اسلام طیف‌های متنوّعی از موضوعات مترتّب بر مسائل تاریخی فرهنگ و تمدّن اسلامی را پوشش می‌دهد. از آنجایی که موضوع کتابشناسی و اشراف بر منابع و اسناد تاریخی از ضرورت‌های اجتناب‌پذیر در هر مطالعه تاریخی است، درس آشنایی با منابع و مآخذ تاریخ اسلام و نیز دو درس متون تاریخی به زبان‌های فارسی و عربی مورد توجّه قرار گرفته است. در حوزه حیات سیاسی جهان تشیّع دو درس مستقل تحت عنوان تاریخ سیاسی شیعه در نظر گرفته شده است. دانشجویان در جریان این دروس با اهمّ دولت‌ها و امارت‌های شیعی از آغاز تا دوره معاصر آشنا خواهند شد. برای تفهیم هر چه بهتر اطلس تاریخی تشیع، درس جغرافیای تاریخی اسلام با تکیه بر شرق عالم اسلامی که عمده جوامع و دول شیعی خاصه در قرون اخیر در آن حوزه ظهور یافته‌اند، پیش‌بینی شده است.

در حوزه حیات اجتماعی و فرهنگی تشیّع نیز دروس متنوعی چون شیعه‌شناسی، تاریخ اجتماعی شیعه، تاریخ علوم در اسلام، تاریخ تعلیم و تربیت در جهان اسلام تدارک دیده شده است. دروس مزبور بستر آشنایی اجمالی دانشجویان با مفاهیم علم در جهان اسلام و سیر تحوّلات علمی و آموزشی در میان مسلمانان را فراهم می‌سازند. همچنین با توجّه به اهمیت اساسی سیره، دو درس مجزّا نیز به تاریخ سیره ائمّه اطهار اختصاص یافته است. تاریخ فرق اسلامی نیز باز با توجّه خاص به فرق شیعه جهت آشنایی دانشجویان با فرایند شکل‌گیری و تحوّل مذاهب اسلامی و جایگاه فرق شیعی در میان آنان تعریف شده است. همچنین به لحاظ اهمیت مناسبات تاریخی میان غرب و جهان اسلام، دروس تاریخ تعامل اسلام و غرب و نیز مطالعات اسلامی در میان مستشرقان مورد عنایت قرار گرفته است.

چهار واحد درسی نیز به پایان‌نامه اختصاص دارد. دانشجویان باید از اوایل آغاز تحصیل خود با توجّه به علایق و نیازهای خود و البته تحت هدایت و مشورت اساتید خود به یک جمع‌بندی منسجم و هدفمند برای انتخاب موضوع پایان‌نامه خویش بیاندیشند. دانشجویان ملزم هستند حدّاکثر تا ترم سوم موضوع خود را انتخاب و از طریق گروه مصوّب سازند. از این رو درس روش تحقیق در ترم نخست پیش‌بینی شده تا از این رهگذر دانشجویان آمادگی لازم برای انجام تحقیقات دروس خود و سرانجام پایان‌نامه را به دست آورند.