گروه تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی

رشتۀ تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی در دانشگاه بین‌المللی اهل بیت علیهم‌السلام از جمله رشته‌های دانشکدۀ مطالعات اسلامی است. در این رشته جنبه‌های گوناگون حیات علمی، ادبی جهان اسلام مطالعه و بررسی می‌گردد. و اشکال مختلف زندگانی اجتماعی و مدنی اقوام مسلمان از آغاز ظهور اسلام تا قرن دوازدهم هجری مقارن با اواخر عهد صفویان، گورکانیان هند و عثمانیان مورد توجه قرار می‌گیرد.

خصلت‌ها و مضامین رشتۀ تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی:

در این رشته در راستای آشنایی با مظاهر و عناصر مختلف فرهنگ و مدنیت تاریخی مسلمانان، مواد درسی متعدَدی پیش‌بینی شده است. دروسی چون کلیات فرهنگ و تمدن اسلامی، متون کهن تاریخی و جغرافیایی به زبان‌های عربی و فارسی، شناخت منابع و مآخذ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، تاریخ‌نگاری در اسلام و جغرافیای تاریخی جهان اسلام از باب آشنایی با زمینه‌های فرهنگ و تمدّن اسلامی و ادبیات آن که ابزار اصلی دسترسی به مضامین این رشته هستند، در میان مباحث این رشته مدّ نظر قرار گرفته‌اند. آشنایی با مفاهیم عمده در سیر تاریخی حیات مدنی مسلمانان مانند سیر اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی در اسلام، تاریخ علوم در جهان اسلام، خطوط و کتیبه‌های اسلامی، تاریخ هنر، تعلیم و تربیت و تشکیلات تمدن اسلامی از دیگر مضامینی است که جهت درک ابعاد اصلی حاکم بر ساحت فرهنگ تاریخی جهان اسلام به آن‌ها پرداخته می‌شود. هر چند این رشته ماهیتی فرهنگی دارد امّا به لحاظ اهمیت جریان‌های سیاسی در شناخت مسائل فرهنگی، دروس تاریخ سیاسی اسلام نیز از ظهور اسلام تا تأسیس صفویه در آغاز قرن دهم هجری در نظر گرفته شده‌اند. همچنین با توجّه به ضرورت شناخت فرایند تاریخی مناسبات فرهنگی مسلمانان با دیگر حوزه‌های فرهنگی به خصوص دنیای غرب و جهان مسیحیت، برخی مواد درسی نیز برای این مهم اختصاص یافته‌اند. مباحث مطالعات اسلامی در غرب و تأثیر فرهنگ و تمدّن اسلامی بر غرب، مناسبات مزبور را تعقیب می‌کنند.

اهداف راه‌اندازی رشته:

با توجّه به اهمیت انکارناپذیر جریان‌های حاکم و تأثیرگذار در فرایند شکل‌گیری و تکوین فرهنگ و تمدن اسلامی و نقش آن در ساختار فرهنگ جهانی، این موضوع از دیرباز از حوزه‌های مهم معرفتی نزد محافل علمی و پژوهشی بوده است. دنیای غرب چندین سده است که به طور جدّی و گسترده جهت تعمیق درک خود از جهان این مهم را در اهداف مطالعاتی خویش قرار داده است که منجر به ثمرات و دستاوردهای پر اهمیتی گشته است. در مقابل جهان اسلام نیز در دنیای معاصر به اشکال گوناگون دست به بازشناسی خود جهت احیای هویّت و ترسیم جایگاه خویش در جهان کنونی زده است که تحت عنوان احیای تمدّن اسلامی از آن نام می‌بریم و البته ابزار مهم این کار مطالعۀ فرهنگ و تمدّن اسلامی و ظرفیت‌های عظیم معنوی و انسانی آن است. بی‌گمان ایران اسلامی با جایگاه برجستۀ خود در فرایند تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی که به دنبال انقلاب اسلامی، نقش بی‌بدیلی در هدایت فکری مسلمانان جهان عهده‌دار شده است، در این موضوع نیز سخنان و دیدگاه‌های روشنگر بسیاری برای جهانیان دارد. از این‌رو دانشگاه بین‌المللی اهل بیت علیهم‌السّلام که رسالت خاصی را در جهت نشر معارف اهل بیت علیهم‌السّلام دارا می‌باشد، با تکیه بر معارف ناب و انسان‌ساز آن بزرگان نسبت به راه‌اندازی این رشته جهت ایفای نقش خود در توسعۀ فرایند احیای تمدّن اسلامی اهتمام ورزیده است.