حجت الاسلام و المسلمین دکتر سعید جازاری معموئی: جامعه آماده ظهور حضرت مهدی(عج) باید به کمال عقل رسیده باشد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه بین المللی اهل بیت (ع)، مراسم میلاد حضرت مهدی موعود(ع) امروز دوشنبه ۷ اسفندماه در دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) برگزار شد. حجت الاسلام و المسلمین دکتر سعید جازاری معموئی؛ رئیس این دانشگاه، سخنران این مراسم بود که گزیده سخنان وی را در ادامه می‌خوانید:

خوب است که بتوانیم روزی را با عنوان پاسداشت و نزدیکی ادیان معرفی کنیم تا دانشجویان در دیگر کشورها و مجامع خودشان به ترویج آن بپردازند. آیات ۴۰ و ۴۱ سوره مبارکه حج به وجود حضرت مهدی(عج) اشاره دارد و آمده است: «الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ ۗ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا ۗ وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاهَ وَآتَوُا الزَّکَاهَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَهُ الْأُمُورِ ؛ آن مؤمنانی که به ناحق از خانه‌هاشان آواره شده (و جرمی نداشتند) جز آنکه می‌گفتند: پروردگار ما خدای یکتاست. و اگر خدا (رخصت جنگ ندهد و) دفع شر بعضی از مردم را به بعض دیگر نکند همانا صومعه‌ها و دیرها و کنشت‌ها و مساجدی که در آن (نماز و) ذکر خدا بسیار می‌شود همه خراب و ویران شود. و هر که خدا را یاری کند البته خدا او را یاری خواهد کرد، که خدا منتهای اقتدار و توانایی است (آنان که خدا را یاری می‌کنند) آنهایی هستند که اگر در روی زمین به آنان اقتدار و تمکین دهیم نماز به پا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و (از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند چون می‌دانند که) عاقبت کارها به دست خداست» این دو آیه با صراحت مطلب مهمی را بیان می‌کنند. مطلب این است که اگر اراده خدا توسط برخی مؤمنین از ادیان مختلف محقق نمی‌شد صوامع، یعنی محل‌های عبادت راهبان مسیحیت، محل عبادت یهودیت و مساجد هم تخریب می‌شد بنابراین بحث مهدویت در اسلام، یهودیت و مسیحیت، محور است. بنابراین برای این شأن مهم هستی، چیزی به نام مهدویت در نظر گرفته شده است لذا دانشجویانی که در کشورهای مسیحی و یهودی حضور داشته‌اند به خوبی می‌دانند که عید توسل به موعود در یهودیت و مسیحیت هم وجود دارد.

سؤال پیش می‌آید که هدف از مهدویت و شرایط جامعه مهدوی چیست؟ اساس چرا ما مهدویت را می‌پذیریم؟ موعودگرایی در ادیان آسمانی برای چیست؟ روایت داریم از امام باقر(ع) که می‌فرمایند: وقتی وجود مبارک حضرت مهدی(عج) ظهور کنند پروردگار عالم، دست او را روی سر همه بندگان قرار می‌دهند تا همه عقول را جمع کرده و به کمال برسانند.

برخی می‌گویند رسالت ظهور حضرت مهدی(ع) انتقام است اما ما در تفکر اصیل و در فرهنگ شیعه به این مسئله نمی‌پردازیم چراکه رسالت ایشان رحمت است همانگونه که خداوند متعال در مورد پیامبر(ص) گرامی اسلام، چنین تعبیری به کار برده است بنابراین وجود مبارک حضرت مهدی(عج) هم مایه رحمت است. لازم است به بحث کمال عقول بر اساس سیر حرکت انبیا(ع) بپردازم. براساس کتب مقدس تورات، انجیل و قرآن، حدود شش هزار و پانصد سال از ظهور حضرت آدم(ع) می‌گذرد. زمانی که حضرت آدم(ع) در زمین مستقر شدند به تعبیر باستان‌شناسان، دوران غارنشینی است لذا این پیامبر الهی آمد تا خلق را در این فضا هدایت کند.

این سیر عقل با فاصله هزار و پنجاه سال به حضرت نوح(ع) می‌رسد. در زمان حضرت نوح(ع)، انسان با صنعت ساده چوب و آهن آشنا شد لذا انسان‌ها توانستند کشتی بسازند و بحثی به نام دریانوردی در مسیرهای اندک دریایی شکل گرفت اما هنوز بحثی به نام شهرنشینی در اسناد متون مقدس وجود ندارد ولی عقل، مسیر کمال خودش را پیدا کرده است. به تعبیر تورات و تلمود و متونی که ما در روایات می‌پذیریم، وقتی به چهارصد سال بعد یعنی زمان حضرت ابراهیم(ع) می‌رسیم، دوران آغاز صنعت شیمی است و ترکیب فلزات از جمله شکل‌گیری ساروج را شاهد هستیم. در این دوران، برای بت‌ها جایگاه خاصی تعریف شده است اما این ادبیات نیایش در زمان حضرت نوح(ع) وجود ندارد. ما در ادبیات دین‌شناسی، همین را هم نوعی کمال می‌دانیم چون فهمیده‌اند که باید جایی برای عبادت و سمبلی برای پروردگار وجود داشته باشد.

پس از سال‌ها به دوران حضرت موسی(ع) می‌رسیم. در این دوران بحثی با عنوان شریعت شکل می‌گیرد یعنی امکان شکل‌دهی به دین، ایجاد شد لذا اولین شریعت رسمی در خلقت یعنی شریعت یهود شکل گرفت و مکتب حقوقی ایجاد و برای اولین بار، بحثی با عنوان وحی ارائه شد. در این دوران قوانین هفت‌گانهِ نازل شده را شاهد هستیم که قوانینی ساده هستند از جمله اینکه خدا را بپرست، بت را کنار بگذار، زنا نکن، دزدی نکن و پدر و مادر را محترم بدار. در این دوران، مباحثی با عنوان معنویت و عرفان هم شکل گرفت اما خودِ تورات هم می‌گوید که زمانی، موعود اصلی خواهد آمد. وقتی به دوران حضرت عیسی(ع) می‌رسیم مفاهیم فلسفه و اخلاق و رقابت بین فلاسفه شکل می‌گیرد تا مشخص شود چه کسی بهتر می‌اندیشد و و قاعده عقل چیست؟ در این دوران رقابت فکری شدیدی را در حوزه معرفت، علم و منطق شاهد هستیم لذا کتاب‌هایی همانند جمهور افلاطون و اخلاق ارسطو به رشته تحریر درآمدند.

وقتی به دوران پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌رسیم می‌فرمایند من در همان مسیر گام بر می‌دارم. ایشان به آمدن مهدی(عج) وعده می‌دهند که در زمان ظهور او، عقل‌ها به کمال می‌رسند. اعتقاد ما این است جامعه‌ای که به کمال عقلی رسیده جامعه‌ای است که به حضرت مهدی(عج) نزدیک شده است. امروزه همه ادیان به مسئله دوران ظهور اعتقاد دارند و در کلیساهای واتیکانی و ارتدکسی، این بحث مطرح می‌شود. اکنون بحثی با عنوان «های تِک» وجود دارد یعنی کارِ تکنولوژی به جایی رسده که ظرافت‌هایی را ببیند که از عقل محض ناشی شده است؛ امروزه به خاطر پیشرفت‌های عقلی فقط به کره زمین بسنده نمی‌کنیم بلکه خوشحالیم که هفته قبل، فلان سفینه وارد کره ماه شد یا مثلا از راه دور، یک عمل جراحی انجام می‌شود. این مسئله، از جلوه‌های تکامل عقل است که ما در زمینه ظهور به آن اعتقاد داریم لذا ما معتقدیم جامعه آماده حضرت مهدی(عج) باید به کمال عقل رسیده باشد.

وقتی حضرت مهدی(عج) در چنین جامعه‌ای ظهور می‌کنند چهار رسالت دارند که یکی از آنها أَقَامُوا الصَّلَاهَ است که در مفهوم قرآنی به معنای معرفت و معنویت است. گام دوم آتَوُا الزَّکَاهَ است که بخشی از آن عدالت اجتماعی و بخشی نیز حقوق اجتماعی است. سومین عنصر در این آیه شریفه، امر به معروف یعنی معرفی شایستگی‌ها و معروف‌ها به جامعه است. چهارمین عنصر نیز نهی از منکر است یعنی ضدارزش‌ها و ضداخلاق‌ها در جامعه معرفی شوند.